Yahudilikte İbadet
Yahudiler, ibadetlerini (kendilerinin "Bet ha Kneset" dedik leri)" sinagog (Türkiye'de "Hayra")'larda yaparlar. Sinagog, Kudüs'teki Mabed'in yıkılmasından sonra Yahudilerin tapınak (mabed) olarak kullandıkları yapılara verilen addır. Sinagog'da rulo halinde elyazması Tevrat tomarlarının saklandığı "Aron ha-Kodeş' denilen, Kudüs'e yönelik bir kutsal bölme vardır. Sinagoglar da Yahudilerin dini ve milli sembollerinden biri olan "yedi kollu şamdan" (Menora) bulunur. Onların diğer sembolü, Kral David'in mührü olarak kabul edilen iki üçgenden oluşmuş "Magen David" denilen altı köşeli yıldızdır.

İbadet sırasında en önemli an, Tevrat rulolarının bohçalar içerisinden çıkarılması ve haham tarafından okunmasıdır. Sinagog'da Yahudiler, sesli bir şekilde Tevrat parçalarını okurlar. Okunan ilahiler, İbranice'dir. Yahudilerde ibadet, sadece Sinagog'da değil, evlerde de yapılır. Evlerde, giriş kapısının arkasında, "Mezuza" denilen, uzun bir boru içine rulo halinde konmuş Tevrat'tan cümleler yazılı mahfazalar asıldır. Eve giriş ve çıkışta Yahudiler, Mezuza'ya dokunup parmaklarını öperler ibadet esnasında Kudüs'e dönülür; buna "misrah" (doğu yönü) denilir. Başa bir takke, sırta da bir cübbe alınır. Kadınlar, ibadete katılamaz; sadece, başları örtülü olarak ibadeti seyredebilirler.

Yahudilikte ibadet, İslam'da camide huşu ile ve belirli bir disiplin için de yapılan ibadete benzemez. Yahudi ibadetinde bir düzen ve disiplin yoktur. Herkes canının istediği gibi ilahilere katılır veya yanındakilerle sohbet eder. Sinagog'un içinde cemaat dolaşır, birbiriyle konuşur; okunanları dinleyen pek azdır. Onlara göre sinagog, bir mabedden çok, bir toplantı yeridir. İlahiler, Yahudi ibadetinin esasını oluşturur. Dindar Yahu dilerin hayatında dua, en büyük rolü oynar. Yahudilerde ibadet, günlük ve haftalık olmak üzere ikiye ayrılır. Günlük ibadet sabah, öğle ve akşam yapılır. Haftalık ibadet, cumartesi günü Sinagog'da olur. Sabah ayininde bir dua atkısı (Tallit) alınır. Elbisenin altında taşınan küçük bir kumaş parçası da (Arba Kanfot), bunun yerine kullanılabilir. Şabat'ın (Sebt) dışındaki günlerde sabah ayininde iki dul kayışı bağlanır. Bunlardan biri, sol pazıya (kalbe karşı gelmek üzere), öteki de alına bağlanır. Bu kayışlara, içindeki kağıdın üzerine Tevrat'ın çıkış ve Tesniye bölüm lerinden (Çıkış, XIII/1-1O, 1-16; Tesniye, IV/4-9, XI/13-21) ikişer parça yazılı, birer küçük kutu takılır. Dua ederken, geleneklere bağlı Yahudilerde, özel elbise giyme usulü de vardır.

Günde üç vakit yapılan günlük ibadet, (on üç yaşma girmiş) en az on kişinin katılmasıyla yapılır. Bu, tercih edilen bir durumdur. Zorunlu hallerde fert, tek başına da dua edebilir. Haftalık Cumartesi ibadeti (Şabat Sebt), cuma akşamı güneşin batışıyla başlar, cumartesi akşamı sona erer. Bu ibadet, Sinagog'da yapılır. O gün ateş yakmak, çalışmak, hatta taşıt kullanmak bile yasaktır. Sinemalar cuma günü öğle sonrasından, Cumartesi akşamına kadar kapalıdır. Bu günde demiryolları ve uzak mesafe otobüs seferleri tatil edilir. Radyo, TV, sadece "özel cumartesi programı"nı yayınlar. Cumartesi, resmi bir tatil günü haline gelmekle beraber, eski karakterini kaybetmiş, bir can sıkıntısı günü haline gelmiştir. Artık cumartesi, Yahova'nın değil, İsrail devletinin yasağı ile süren bir düzen halindedir (Hayrullah Örs, Musa ve Yahudilik, İst. 1966, 415). Bugün, cumartesi yasaklarına uymayan yeni nesil ile, dindar gençler arasında çatışmaya varacak boyutta olaylar meydana gelmektedir. Yahudi inancına göre Tanrı (Yahoya), alemi altı günde yaratmış, yedinci gün dinlenmiştir. Bu nedenle o gün, Tanrı'ya "sebt" tir. Yahudilerin de bugünde iş yapmamaları gerekir, daha doğrusu yasaklanmıştır (Bkz. On Emir, 4'üncü madde.). Bunun için Yahudiler, yedinci gün olan cumartesiyi dinlenmeye ve ibadete tahsis etmişlerdir. Cumartesi, onlar için resmi tatil günüdür.

Dini Gelenek ve Bayramlar
Günümüz Yahudilerinde, doğumdan ölüme kadar bir takım dini görevleri, gelenekleri yerine getirme zorunluluğu bulunduğu inancı yaygındır. Yeni doğan bebeğe, belirli bir süre içinde ad konur. Kızlara ad verme töreninin sadeliği, onların, erkekler kadar itibar görmeyişlerindendir. Bebek, sekizinci gün sünnet edilir. Sünnette, geleneklere uygun törenler yapılır. Sünnet edilen bebeği tutan kimseye "kirve" anlamına gelen "sandek" denir. Sandek'in, gelenekleri ve dini konuları iyi bilmesi gerekir. Tevrat'ta, İbrani kadınlarının çok güçlü oldukları, ebesiz doğurdukları belirtilmekle beraber, Talmud'da onların loğusalıkta ölmeleri, üç sebebe bağlanmaktadır: Aybaşlarına aldırış etmemeleri, hamur ayırmada ve Şabat kandilinin yakılmasında kusur işlemeleri. Sünnetten sonra aile, beşiğin çevresinde toplanır, beşiğe (bir süre çocuğun başı üzerinde tutulduktan sonra) bir Tevrat tomarı, mürekkep ve kalem konur. Böylece bebeğin ilerde bir Tevrat hattatı olması dileği gösterilmiş olunur. Tevrat'ı öğrenmesi ve koruması için dua edilir. Yahudiler çocuklara, okula başlamadan önce en azından bir sabah, bir de akşam duası öğretirler. Okula, törenle gidilir. Haham bu konuda bir konuşma yaparak öğretimi başlatır. Çocuğa Sinagog'da 6-7 yaşında dini eğitim verilir. Her erkek çocuk, on iki yaşını bir ay geçince, "şentatın oğlu" anlamın da "Barmitzva" adını alır. O artık, Yahudi şeriatına uymak zorundadır. Bu, ergenlik (buluğ) çağına erme anlamındadır. Çocuk artık Sinagog'a gitmeye başlar; "tefilim" denilen "ibadet kayışı" nı, "tallit" denilen "dul atkısı" nı kullanmaya başlar. O, oruç tutmakla da yükümlüdür; Sinagog'da Tevrat okumaya çağırılır. Yahudilikte evlenme, dini bir hükümdür. Evlenme kuralları, Talmud' da belirtilmiştir. Evlenmek isteyen çift, nikah gününden önce, nikah işlemlerini yapacak hahamı ziyaret eder. Hahamda onlara, Yahudi dininin evlilik konusundaki esaslarını anlatır. Bu konuda hahamlar, çok geniş yetkiye sahiptirler. Yerine göre haham, evliliğe izin vermeyebilir. Yahudilikte, başka dinden olanlarla evlenmek caiz değildir. Bununla beraber böyle bir evlenme olursa, doğacak çocuğun Yahudi dini kurallarına göre yetiştirilmesi şart koşulur. Yahudilikte evlenmeyi gerçekleştiren işlem, nikahtır. Nikah, iki şahit huzurunda yapılır. Yahudi nikahı, belirli bir paranın veya değerli bir şeyin verilmesi, bir belgenin imzalanması ve gerdek (zifaf) ile tamamlanır. Nikah, genellikle Sinagog'da yapılır. Evlenme günü yeni çift oruç tutar ve tören, öğle vakti yapılır. Evlenme töreni, çiftin daha önce yaptıkları hatalardan temizlenmelerine yönelik bir günah itirafı şeklindedir. Gelin oruç tutması dışında, bir akşam öncesinden hamamda suya dalması gerekir. Cemaatten evlenme izni alma, ancak bu şarta bağlıdır (Yahudilikte gusül boyabdesti, ya tamamıyla suya dalmak ya da akan su, yağmur suyu ile yıkanmak şeklinde olur). Gelin, annesi, damat, babası ile Sinagog'da "hubba" denilen örtünün altında yerlerini alırlar. Haham, bir bardak şarap alıp dua ettikten sonra, gelin ile damat şaraptan içerler. Sonra damat, gelin duvağını açar, ona "Bak, sen bana bu yüzük ile Musa ve İsrail şeriatı gereğince nikahlandın" der ve yüzüğü onun parmağına takar. Gelinin, evlenmeyi kabul ettiğini söylemesi gerekmez. Nikah, böylece tamamlanmış olur. Yahudilikte, kadının boşanma hakkı yoktu. Erkek, istediği zaman karısını boşayabilirdi. Şimdi ülkelere göre değişik uygulamalara rastlan maktadır. Cenaze gömüldükten sonra matemli kimse yedi gün evde kalıp taziyeleri kabul eder.

Din-i ve Milli Bayramlar
Yahudilerin önem verdikleri dini ve milli bayramları vardır. Bunların en önemlileri şunlardır:

1. Yom Kippur: Tevbe ve istiğfar günüdür. O gün oruç tutulur akşama kadar ibadet edilir.
2. Roş ha Şana yılbaşı: Yılbaşı, iki gün devam eder. Yılbaşından itibaren on günlük bir tevbe süresi vardır. Bu sürenin son günü Yom Kippur'dur.
3. Pesah (Fısıh): Mısır'dan çıkışı hatırlatan sekiz günlük bir bayramdır. Bu sürede, mayasız ekmek yenir.
4. Şavuot: Haftalar Bayramı veya On Emrin Verilişi Bayramı. İki gündür.
5. Şukot: Çadırlar bayramıdır. Yahudilerin, çölü geçerken çadırlarda yatıp kalkmalarını hatırlatır. Yedi gün sürer.
6. Simha Tora: Tevrat'ın hatim bayramıdır. Tevrat, her yıl bir kere hatmedilir ve sonunda bayram yapılır (Yahudilikte, herkesin bir Tevrat'ı vardır. Tevrat'a saygı, her şeyin başında gelir. Bir toplulukta Tevrat yere düşürülürse, orada bulunanların otuz gün oruç tutmaları gerekir).
7. Purim: Şeker Bayramıdır.
(Buraya kadar sıralananlar Yahudilerin dini bayramları iken, Purim ve aşağıdakiler, küçük ve milli bayramlardır. Purim, Kudüs'te bir, diğer yerlerde iki gün devam eder. Bu bayram; Yahudilerin İran'da Ester adlı Yahudi kızının sayesinde katliamdan kurtulmalarını hatırlatır. Bunun için eğlenceler yapılır, oyunlar oynanır.)
8. Hanuka: Kandil Bayramı'dır. Suriye Kralı Antiyokus'a karşı Yahudilerin zaferini hatırlatır. Sekiz gün devam eder.
9. İsrail İstiklal Bayramı: Yahudi takvimine göre kutlanır. Bu takvim, ay yılına (Kameri sene) göredir. Başlangıcı, M.Ö. 3760' dır (G. Tümer-A. Küçük, Dinler Tarihi, 134-135).
Kaynak : Şamil İslam Ansiklopedisi